Naturalną drogą uzupełnienia populacji węgorzy w śródlądowych wodach Polski jest ich migracja z wód morskich. Młodociane węgorze (narybek szklisty i wstępujący) z atlantyckich wód omywających zachodnie wybrzeża Europy poprzez cieśniny duńskie wpływają do Bałtyku, po czym ich niewielka ilość wstępuje do rzek, którymi rozprzestrzenia się po całej zlewni. Obecna skala i zasięg tej migracji są nieznane. Zmniejszająca się ilość dopływającego do Europy narybku szklistego węgorza oraz jego intensywne odłowy i wykorzystywanie w akwakulturze pozwalają przypuszczać, że obecnie do rzek europejskich, w tym południowego Bałtyku dociera znacznie mniej ryb niż w przeszłości. Także dalsza ich wędrówka jest znacznie utrudniona poprzez degradację oraz przegrody umiejscowione na rzekach.
Przeważająca większość jezior, które są w Polsce głównymi siedliskami węgorza, jest dla potencjalnie wstępujących węgorzy niedostępna. Znajomość skali rekrutacji naturalnej węgorza wstępujących jest niezbędna przy planowaniu ochrony i odbudowy populacji tego gatunku w wodach śródlądowych oraz dla jego racjonalnej gospodarki. Prawidłowa ocena dynamiki migracji i struktury wielkościowej ryb jest, natomiast, konieczna dla zaplanowania zabiegów ułatwiających tą migrację, takich jak budowa obejść na przegrodach, odpowiednia gospodarka wodą itp.
Wstępujące węgorze, głównie z względu na niewielkie rozmiary, bardzo rzadko pojawiają się jako przyłów w połowach innych ryb. Informacje na temat ich migracji ograniczają się do sporadycznych obserwacji np. w przepławkach. Dlatego aby uzyskać dane na ten temat trzeba zastosować metody ukierunkowane ściśle na połów/obserwację małych, płynących pod prąd węgorzy. Jest to, szczególnie w warunkach bardzo niewielkiego rozmiaru ciągu, zagadnienie trudne technicznie i w dużych, otwartych ciekach, praktycznie niewykonalne. Dlatego badania tego typu prowadzi się najczęściej w miejscach koncentracji węgorzy np. poniżej spiętrzeń. Ryby próbują pokonać przegrody także wspinając się na nie, co wykorzystuje się w konstrukcji pułapek. Budowa takich pułapek zależy od wielkości wstępujących węgorzy, okresu migracji, aktualnych warunków hydrologicznych oraz technicznych warunków spiętrzenia.
Uzyskane z pułapek dane pozwalają na określenie: czy, kiedy i jakie węgorze dochodzą w miejsce lokalizacji pułapki. Nie pozwolą jednak na, poza bardzo szacunkowym, określenie bezwzględnej liczby wchodzących węgorzy, a jedynie specyficzny dla lokalizacji, wskaźnik intensywności migracji. Umożliwi on śledzenie jej zmian w dłuższych okresach czasu i ocenę lokalnych efektów realizacji europejskiego planu ochrony gatunku.
W ramach operacji w kilku rzekach polskiego wybrzeża, w wyznaczonych punktach monitoringowych umieszczone są pułapki na wstępujące młodociane węgorze. Pułapki te są przetestowane w różnych miejscach i w różnych warunkach technicznych. Badana jest struktura wielkościowa i wiekowa wstępujących węgorzy oraz czasowa dynamika migracji. Uzyskane przy tym dane na temat migrujących węgorzy wykorzystywane są do wypracowania wskaźników intensywności migracji. Pułapki są zainstalowane w dorzeczu Wisły i Odry tworząc system monitoringu wstępujących węgorzy. Uzyskane w czasie testowania i instalacji pułapek obserwacje stanowią podstawę do przyszłej budowy i modernizacji przepławek węgorzowych.
System monitoringu wstępujących węgorzy musi uwzględniać uwarunkowania techniczne, ale powinien także obejmować możliwie szerokie spektrum cieków-szlaków wędrówek węgorzy. Tworzące go pułapki powinny, zatem, znajdować się na kilku rzekach przymorskich w różnych miejscach wybrzeża oraz na kilku ciekach w wyższych częściach większych dorzeczy. W okresie badawczym obejmującym sezon wędrówek ryb pułapki wystawione zostaną na następujących stanowiskach:
|
Dorzecze |
Rzeka |
Stanowisko |
Liczba pułapek |
|
Odra |
Drawa |
Kamienna |
2 |
|
|
Ina |
Stargard Sz. |
2 |
|
|
Rega |
Rejowice |
3 |
|
|
Wieprza |
Darłowo |
2 |
|
Wisła |
Słupia |
Słupsk |
2 |
|
|
Łupawa |
Smołdzino |
3 |
W sprzyjających okolicznościach hydrologicznych przewiduje się także ustawienie w kanałach jezior przymorskich żaków narybkowych. W badaniach wykorzystane są pułapki wykonane w poprzednich projektach.
